- Tên khoa học của xuyên khung
Xuyên khung (Radix ligustici Wallichii) là rễ phơi hay sấy khô của cây xuyên khung (Ligusticum wallichi Franch) thuộc họ hoa tán Umberlliferae còn có tên là Khung cùng.
- Đặc điểm hình thái của vị thuốc Xuyên khung
Thân rễ xuyên khung (quen gọi là củ) có hình khối méo mó, nhiều dạng, đường kinh 2cm đến 5cm, có nhiều u không đều nổi lên. Bề ngoài màu nâu đất, có nếp nhăn, xù xì, có vết tích của rễ con còn sót lại. Phía đỉnh có vết thân cây cắt đi, hình tròn, lõm xuống. Thân rễ xuyên khung có chất cứng, khó bẻ gãy, mặt cắt ngang có màu vàng nâu, mùi thơm, vị cay hơi tế.
- Tính vị quy kinh của xuyên khung
Xuyên khung có vị cay tính ôn, quy kinh can, đởm, tâm bào.
- Tác dụng dược lý của Xuyên khung theo y học cổ truyền
Theo y học cổ truyền, xuyên khung có tác dụng hành khí, khu phong chỉ thống, chủ trị các chứng: bế kinh, thống kinh, rối loạn kinh nguyệt, sau sinh đau bụng, ngực sườn đau tức chân tay tê dại, mụn nhọt đau nhức, chấn thương té ngã, đau đầu, chứng phong thấp tý. Trong sách bản thảo cương mục có viết về công dụng của xuyên khung: “là thuốc trị khí trong huyết, huyết hư cần dùng xuyên khung, vị cay tán kết nên thuốc cần để trị khí trệ… Chứng huyết lỵ đã thông mà đau không giảm là chứng âm thiếu khí uất, gia Xuyên khung để hành khí điều huyết thì bệnh khỏi.”
- Tác dụng dược lý của xuyên khung dựa trên kết quả nghiên cứu dược lý hiện đại
- Tác dụng đối với tim: trên thực nghiệm ếch hoặc cóc đối với tim cô lập hay chỉnh thể với nồng độ thấp có tác dụng hưng phấn làm tim co bóp tăng, nhịp tim chậm lại, nồng độ cao có tác dụng ngược lại ức chế tim làm giãn tim và tim ngừng đập.
- Đối với tuần hoàn mạch vành: dịch chiết xuyên khung có tác dụng làm giãn mạch, tăng lưu lượng máu ở mạch vành, cải thiện tình trạng thiếu oxy của cơ tim
- Thuốc làm giãn mạch ngoại vi và hạ áp: Nước hoặc cồn ngâm kiệt xuyên khung và chất alkaloid chích cho thỏ, mèo và chó được gây mê có tác dụng hạ áp lâu dài. Những thí nghiệm dùng nước ngâm kiệt của xuyên khung bơm vào bao tử của chó, chuột gây huyết áp cao mạn tính do viêm thận hoặc huyết áp cao kiểu cortison đều có tác dụng hạ áp. Đơn độc dùng Xuyên khung không có tác dụng hạ áp rõ rệt, nhưng gia tăng tác dụng hạ áp của reserpin. Hoạt chất xuyên khung còn có tác dụng làm giảm sức cản của huyết quản ngoại vi, tăng lưu lượng máu của động mạch chủ và chân, tăng số lượng hoạt động mao mạch và tăng tốc độ máu của vi tuần hoàn.
- Ức chế ngưng tập tiểu cầu và sự hình thành cục máu đông
- Tăng lưu lượng máu lên não, làm giảm phù não, do đó có tác dụng phòng thiếu máu não và chứng đau nửa đầu.
- Tác dụng an thần: nước sắc xuyên khung thụt vào bao tử chuột nhắt và chuột cống đều có thể làm cho chuột giảm hoạt động tự phát, làm tăng tác dụng gây ngủ của Natri barbital và tác dụng đối kháng với caffein hưng phấn trung thu thần kinh.
- Tác dụng đối với cơ trơn: liều nhỏ dịch chiết ngâm kiệt Xuyên khung có tác dụng làm tăng co bóp cơ tử cung cô lập của thỏ mang thai, lượng lớn trái lại làm cơ tê liệt.
- Chống phóng xạ, kháng khuẩn, chống nấm ngoài da, có tác dụng trị chứng thiếu vitamin E.
- Ứng dụng lâm sàng của xuyên khung
- Cải thiện rối loạn tiền đình: Theo nguyên lý đông y can hỏa hóa phong bốc lên sẽ sinh chứng huyễn vựng hay còn gọi là rối loạn tiền đình với các biểu hiện hoa mắt, chóng mặt, nhà cửa cảm thấy như đảo lộn, nghiêng ngả. Chứng này cũng có thể do đờm thấp đình trệ làm khí thanh dương không đưa lên được khiến phát ra bệnh. Bài thuốc nhị căn thang gồm xuyên khung, cát căn, hải đới căn, đại giả thạch, thạch xương bồ, bán hạ có tác dụng bình can, thanh nhiệt, hoạt huyết hóa phong giúp tăng cường lưu thông máu lên não, tránh những cơn phong gây bốc nóng, hoa mắt, chóng mặt, buồn nôn.
Sản phẩm hoạt huyết T-đình G&P với công thức được xây dựng dựa trên bài thuốc Nhị Căn thang kết hợp với nhóm thảo dược thế giới có tác dụng hoạt huyết, loại bỏ và ngăn ngừa hình thành cục máu đông gồm tinh dầu thông đỏ Hàn Quốc, ginkgo biloba và nattokinase enzyme chuẩn hóa Nhật Bản và nhóm thành phần có tác dụng giảm đau, bồi bổ não bộ gồm cúc ngải vàng châu Âu, citicoline Mỹ và magie lactate. Hoạt huyết T-đình G&P cho hiệu quả rõ rệt 3 trong 1 cải thiện chứng rối loạn tiền đình, thiếu máu não và bổ thần kinh.
Xem thêm thông tin sản phẩm hoạt huyết T-đình G&P tại đây:
- Trị đau đầu: Xuyên khung phối thạch cao sống, tế tân, cúc hoa trị 50 ca đau đầu. Trường hợp đau do phong hàn gia bạch chỉ, khương hoạt, phòng phong. Đau đầu do phong nhiệt phối hợp với thạch cao, Cúc hoa, bạc hà, liên kiều, đau do phong thấp gia bạch chỉ, khương hoạt, thương truật, cao bản, đau do huyết ứ sử dụng xuyên khung gia đào nhân, hồng hoa, đương quy, xạ hương. (Tạp chí Trung y thiểm tây 1985)
- Trị bệnh động mạch vành đau thắt ngực: dùng xuyên khung chiết xuất axit ferulic 20mg cho vào glucose 5% – 250ml, nhỏ giọt tĩnh mạch ngày 1 lần, liên tục 10 lần trị 8 ca động mạch vành, hết cơn đau thắt ngực, mỡ máu giảm với mức độ khác nhau (Tây y dược Trùng Khánh 1978)
- Trị viêm cột sống phì đại và gai xương gót chân: dùng bột xuyên khung đựng vào bọc đắp vào chỗ đau hoặc lót vào giày, mỗi tuần thay 1 lần, sau 5-10 ngày hết hoặc giảm đau, có người sau 2 tháng tái phát tiếp tục đắp lại – báo Tân y học 1975.
- Trị nhồi máu não và tắc mạch não: dung dịch tiêm phức phương xuyên khung, xích thược, đơn sâm, xuyên quy trị nhồi máu não và tắc mạch não 400 ca. Theo dõi bằng chụp động mạch não, điện tâm đồ, lưu lượng huyết dịch đều có cải thiện – tạp chí trung tây y kết hợp 1986.
- Trị đau nhức các khớp và mình mẩy: bài xuyên khung trà điều tán: xuyên khung, bạc hà đều 6g, tế tân 3g, khương hoạt 8g, bạch chỉ, phòng phong, kinh giới đều 12g, cam thảo sắc uống hoặc bột 4g với nước trà.
- Trị tai biến mạch máu não: dùng bài huyết phủ trục ứ thang: sinh địa, đương quy, bạch thược, xuyên khung, đào nhân, hồng hoa, chỉ xác, sài hồ, cát cánh, ngưu tất, cam thảo.
- Một số ứng dụng khác trên lâm sàng của xuyên khung:
- Trị ngực sườn đau tức
- Trị kinh bế, đẻ khó, rau thai không ra, kinh nguyệt không đều
- Đau bụng kinh
- Trị đau dây thần kinh tam thoa
- Thận trọng khi dùng xuyên khung
Cần thận trọng lúc dùng đối với các chứng âm hư hỏa vượng (lưỡi thon đỏ, miệng họng khô, mạch tế sác), trường hợp kinh nguyệt ra nhiều.
Hy vọng bài viết cung cấp những thông tin hữu ích cho độc giả về thông tin khoa học, tác dụng của xuyên khung.
Xuyên khung là một trong những thảo dược quý có trong sản phẩm Hoạt huyết T-đình của Công ty cổ phần liên doanh Dược G&P France. Với hơn 12 năm phát triển theo tôn chỉ lấy hiệu quả chất lượng làm đầu, Hoạt huyết T-đình hiện là sản phẩm duy nhất trên thị trường có tác dụng “3 trong 1” trên bệnh đau nửa đầu, thiếu máu não và rối loạn tiền đình nhờ tận dụng hiệu quả sự có mặt của Xuyên khung cùng 5 tinh hoa y học thế giới khác là: tinh dầu thông đỏ Hàn Quốc, Cúc ngải vàng Châu Âu, Citicoline Hoa Kỳ, Ginkgo Biloba và Nattokinase Nhật Bản kết hợp cùng 3 loại dược liệu y học cổ truyền Việt Nam: cát căn, đại giả thạch và hải đới căn.
Để tìm hiểu thêm về sản phẩm Hoạt huyết T-đình G&P, độc giả có thể tham khảo Tại đây hoặc liên hệ tổng đài 1800.1716 để được tư vấn
Tham khảo: Sách Dược học cổ truyền toàn tập – GS.BS. Thầy thuốc ưu tú Trần Văn
